Video solliciteren de oplossing bij stagediscriminatie?

Stagediscriminatie is een hardnekkig probleem. Steeds meer mbo-scholen proberen het op te lossen door hun studenten niet met een brief maar per video te laten solliciteren. Zo ook op het Zadkine in Rotterdam.

Een goede sollicitatie begint met een goed script. Dat is althans wat docent Basiet Jarmohamed de studenten uit klas 2A van het Zadkine Business College inwrijft tijdens de les videosolliciteren. De twaalf Rotterdamse mbo’ers worden dit lesuur eens niet verveeld met zinsbouw en spelling. In plaats daarvan krijgen ze de opdracht een scenario te schrijven waarin ze zichzelf zo authentiek mogelijk presenteren. ‘Vertel over je persoonlijke eigenschappen’, aldus de joviale Jarmohamed. ‘Maar houd het wel relevant.’

Videosolliciteren is het nieuwste wapen in de strijd tegen stagediscriminatie. Van de 58 mbo-scholen werken inmiddels 14 met Hiretime - een TikTok-achtig platform waarop studenten zich met video’s van maximaal 90 seconden voorstellen aan stagebedrijven. Door niet in woord maar in beeld te solliciteren moet voorkomen worden dat een achternaam, geboorteland of spellingsfout potentiële stageverleners ‘afschrikt’. Het laat, bij monde van Hiretime-oprichter Germaine Statia, ‘de student achter de etniciteit zien’.

Stagediscriminatie is een hardnekkig probleem. Mbo-studenten zijn verplicht om voor hun studie werkervaring op te doen, maar uit onderzoek blijkt steeds weer dat het studenten met een migratieachtergrond moeilijker lukt een stageplek te bemachtigen. Zo wees onderzoek van het ministerie van Onderwijs uit dat zij 20 procent minder kans hebben in één keer een stage te vinden dan studenten zonder migratieachtergrond. Eenderde moet zelfs minstens vier keer solliciteren, tegenover 14 procent van de ‘autochtone’ studenten. 

Dat dit het gevolg is van discriminatie werd twee jaar geleden wetenschappelijk aangetoond door lector Diversiteit en (Ortho)pedagogisch Handelen Iris Andriessen en haar oud-collega’s van het Verwey-Jonker Instituut. In opdracht van de gemeente Utrecht stuurden zij twee fictieve brieven en cv’s naar 288 stageverleners met als enige verschil het geslacht, migratie-achtergrond en geloof. Wat bleek: alleen in de zorg werden studenten met een migratieachtergrond even vaak uitgenodigd voor een gesprek.

Meerdere kabinetten probeerden stagediscriminatie uit te bannen. Zo trok demissionair minister Dijkgraaf vorig voorjaar 4,4 miljard uit voor het zogeheten ‘stagepact’. ‘Maar stagediscriminatie is een ingewikkeld probleem’, stelt onderzoeker Andriessen - inmiddels verbonden aan Fonty Hogeschool. ‘Slachtoffers herkennen het niet altijd als het hen overkomt, want het gebeurt subtiel en verborgen. Daarnaast wíllen ze het soms ook niet zien: we geloven allemaal het liefst dat we in een rechtvaardige wereld leven. Discriminatie zet dat beeld op z’n kop.’

Ook in klaslokaal 5.080 zijn de tien jongens en twee meiden van 2A er rotsvast van overtuigd dat zij nooit zijn gediscrimineerd. ‘Ik denk dat racisme eerder onterecht als excuus wordt gebruikt’, mompelt Jason. Ook Berkan, die al stage loopt bij een supermarkt, heeft nooit gemerkt dat hij anders wordt behandeld. ‘Maar ik zie soms wel dat collega’s bevooroordeeld zijn. Als een donker iemand de winkel in komt, hoor ik mijn oortje vaak: let een beetje op die man. Dat doet mij wel pijn, want die man had mijn vader kunnen zijn.’

Dat zijn studenten zich nog niet bewust zijn van stagediscriminatie plaatst docent Jarmohamed voor een dilemma. ‘Ik ben echt zo’n curlingmoeder die zijn leerlingen in alles wil beschermen, dus liever zou ik niet benoemen dat het er is’, zegt hij als zijn studenten buiten gehoorafstand zijn. ‘Maar we weten gewoon dat het gebeurt - dat sommige studenten ondanks de krapte op de arbeidsmarkt geen stage kunnen vinden. Ik wil die kids daarop voorbereiden, zodat ze weten hoe ze kunnen handelen.’

Handelen doen de studenten van 2A nog niet direct als Jarmohamed hen tien minuten geeft om een eigen videoscript te schrijven (‘tip: sluit positief af!’). Cursors blijven aarzelend bovenin laptopschermen staan. Al heeft dat mogelijk meer te maken met de spanning voor de Engelse toets van volgend uur dan desinteresse, want de jongeren zijn stuk voor stuk enthousiast. ‘Dit werkt sowieso beter om jezelf te verkopen’, denkt Jason. ‘Nooit meer lange brieven schrijven’, droomt Ruben. Alleen Mike vindt de opdracht ‘een beetje awkward.’

Of videosolliciteren daadwerkelijk werkt tegen stagediscriminatie is volgens lector Andriessen moeilijk te zeggen. ‘Er zijn theorieën die erop wijzen dat het inderdaad kan helpen om een persoon te zien, omdat stereotypes over een groep dan minder worden geactiveerd. Maar uit ons onderzoek met filmpjes van acteurs bij uitzendbureaus blijkt ook dat het anders kan werken: dat die achtergrond op beeld nóg zichtbaarder is. En dus het tegenovergestelde effect heeft.’

Dat mbo-scholen in ieder geval proberen om stagediscriminatie tegen te gaan, juicht Andriessen toe. ‘Het is echt belangrijk dat dit wordt aangepakt, want het gaat hier om jonge mensen aan het begin van hun werkende leven. Als je in die fase al ervaart dat je wordt gediscrimineerd op basis van kenmerken waar je niets aan kan doen, is dat echt heel demotiverend.’

Bij Zadkine zijn ze daar wel van doordrongen. Naast de mogelijkheid tot videosolliciteren is er ook een speciale stagecoördinator aangesteld die studenten helpt bij de matching met een stageverlener. Wat student Berkan betreft zou er overigens nóg een partij aan de bak moeten. ‘Waarom moeten wij eigenlijk de oplossing bedenken voor stagediscriminatie’, vraagt hij Jarmohamed. ‘Je kunt het toch beter vragen aan werkgevers die vinden dat de witte man beter is dan de gekleurde?’

Dit artikel is geschreven door Marieke de Ruiter, verslaggever sociale economie bij de Volkskrant, en is gepubliceerd in de Volkskrant op dinsdag 9 januari 2024.